Hoog! Kijk omhoog

Het achtste wereldwonder

Kijk omhoog, op meer dan 20 meter hoogte bevindt zich in Amsterdam een uniek dak vol verhalen: het dak van het Koninklijk Paleis Amsterdam. Het paleis is het grootste en meest prestigieuze gebouw uit de zeventiende eeuw en daarmee één van de belangrijkste monumenten van Nederland. Oorspronkelijk is het niet gebouwd als paleis, maar als stadhuis van Amsterdam. Architect Jacob van Campen ontwierp een gebouw dat de grote macht en rijkdom weerspiegelde van Amsterdam in de zeventiende eeuw.

Twintig jaar bouwen

Na het heien van maar liefst 13.659 palen in 1648, werkten honderden mannen op houten steigers en wiebelende ladders aan de bouw. In 1655 werd het nieuwe stadhuis in gebruik genomen, al was het nog lang niet af. Het zou nog zo’n tien jaar duren voordat het dak klaar was en de decoraties erop konden worden gezet.

Net als tijdens de bouw in de zeventiende eeuw, staat het gebouw nu weer in de steigers. Een groot team van vakmensen en specialisten werkt samen aan het onderhoud van het dak, zodat dit bijzondere monument met zijn unieke kunst en architectuur bewaard blijft voor de toekomst.

* Beeld: De Dam met het stadhuis in aanbouw, toegeschreven aan Jacob van der Ulft, rond 1656, Amsterdam Museum (in bruikleen van het Rijksmuseum)

Een dak vol verhalen

Het onderhoud biedt de bijzondere gelegenheid om diverse topstukken en verhalen van het dak nu binnen in het Paleis te presenteren. Tijdens de tentoonstelling sta je voor één keer in je leven naast de eeuwenoude windvaan. De laatste keer dat de windvaan naar beneden kwam, is precies honderd jaar geleden (1924). Sta oog in oog met het metershoge bronzen beeld van Prudentia, ontworpen door meester beeldhouwer Artus Quellinus, dat normaal op 20 meter vanaf het dak uitkijkt over de Dam. Bekijk de imposante koperen keizerskroon, die Amsterdam al sinds 1489 als symbool in het stadswapen gebruikt, en 23 originele Hemony-klokken uit het paleiscarillon.

Eeuwenoud vakmanschap

De objecten van het dak tonen de geschiedenis van Amsterdam en het ambacht van de beste vakmensen van de zeventiende eeuw. In interviews met erfgoedexperts en vakspecialisten als de smid, vergulder, de beiaardier en restauratie-architect, is te zien hoe de verhalen van het dak hen tot op de dag van vandaag inspireren.

Topstukken in de tentoonstelling

Bekijk de windvaan van dichtbij

Voor het eerst in honderd jaar is de windvaan afgelopen december van het dak gehaald. De windvaan is gerestaureerd en opnieuw verguld. Het koggeschip, met twee mannen en een hond als passagiers, was lang het stadswapen van Amsterdam. In de stad en in dit gebouw is het vaak terug te vinden. Het schip is nauw verbonden met de ontstaanslegende van Amsterdam en de ontwikkeling van vissersdorp tot metropool.

Sta oog in oog met Prudentia

Voor het eerst sinds 1667 staat Prudentia (Voorzichtigheid) met beide benen op de grond en is ze in de tentoonstelling te zien. Het valt niet op als ze hoog op het dak staat, maar ze is een indrukwekkende 3,8 meter groot. Ze weegt bovendien bijna 3.000 kilo. Geen storm die haar omver blaast. Beeldhouwer Artus Quellinus ontwierp Prudentia en de andere beelden op het dak – Justitia (Gerechtigheid), Vigilantia (Waakzaamheid), Temperantia (Matigheid), Pax (Vrede) en Atlas.

Prudentia symboliseert één van de vier kardinale deugden. Prudentia staat voor voorzichtigheid Zij is de intellectuele, redelijke deugd en herkenbaar aan haar attributen: de spiegel en de slang. Oorspronkelijk verwees de spiegel naar zelfkennis. Later wordt aan de spiegel de macht toegeschreven om verleden en toekomst te tonen. De slang is een verwijzing naar het Bijbelse evangelie van Mattheus, waarin staat dat men voorzichtig moest handelen, net als de slang.

Voordat de metershoge beelden in brons gegoten konden worden, boetseerde Artus Quellinus eerst kleinere ontwerpen in klei. In de tentoonstelling is ook het kleimodel van Atlas te zien, dat hij al in 1650 maakte. Pas zeventien jaar later werd de bronzen Atlas – met de hemelbol op zijn schouders - op het dak geplaatst.

De klokkengieters François en Pieter Hemony vertaalden de ontwerpen van Quellinus naar de enorme beelden in brons.

Werp een blik op de keizerskroon

Op de hoeken van het dak ondersteunen zestien adelaars vier keizerskronen. Sinds 1489 gebruikt Amsterdam de kroon als symbool in het stadswapen. Dat deze kroon en de adelaars nog gerestaureerd moeten worden, is in de tentoonstelling goed te zien. Er zitten gaten en scheuren in en het koper is door oxidatie groen verkleurd. De schade wordt hersteld en over de koperen kunstwerken komt een laagje bladgoud. Dankzij dit vergulden zijn ze beter beschermd tegen weer en wind.