Winnaars Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst 2025

Taqwa Ali (1997) studeerde in 2023 af als interdisciplinaire kunstenaar aan de Maastricht Institute of Arts. Haar schilderijen met titels als ‘Blue Nile at Midnight’ en ‘Meena Kosty, 11°19'31"N 34°04'09"E’ ogen als raadselachtige abstracte landschappen. De oneffenheden op het doek roepen de suggestie op van korrelige landvlaktes waarin sporen zijn achtergelaten van levende wezens. Ali onderzoekt hoe zij met bepaalde materialen, waaronder zand, klei en plantenkleurstoffen uitdrukking kan geven aan de thema’s ontheemding en ‘translocatie’ – het verplaatsen van de ene plek naar de andere. Zij creëert verstilde abstracte beelden waarin de herkomst van de grondstoffen en de geologische gelaagdheid de ‘translocatie’ symboliseren. De kunstenaar hoopt met deze materialiteit een gevoel van thuis op te roepen, en emoties, herinneringen en verlangen vast te leggen. In haar recente werk gebruikt de kunstenaar gefermenteerde bloemen en rode kleurstof gemaakt van Hibiscus, de nationale bloem van haar geboorteland Soedan, soms in combinatie met zand, eveneens afkomstig uit Soedan. Door de toevoeging van satellietcoördinaten in de titel wordt het perspectief van de kijker meteen gekanteld: we kijken niet van opzij maar als het ware van bovenaf naar landschappelijke elementen. Via Google Satellite haalt de kunstenaar die plekken dichtbij waaraan zij dierbare jeugdherinneringen heeft; vanwege de aanhoudende oorlogen is het onmogelijk fysiek terug te keren naar Soedan. In ‘Blue Nile at Midnight’ kunnen we als toeschouwer verzinken in een donker rond gat dat oneindig diep lijkt. De titel verwijst naar de rivier de Nijl die door Soedan stroomt en het verdeelde land geografisch verenigt. In het schilderij ‘Bao Mountain Rocks, 11°17'51"N 34°03'45"E’ roepen de krioelende vegen een meer dramatische sfeer op; de rode en zwarte lijnen en zandkorrels kunnen als sporen van verplaatsingen en ontheemding worden opgevat. De jury is onder de indruk van de schilderijen van Taqwa Ali, en de manier waarop zij met fragiele materialen als zand en plantenextracten krachtige beelden maakt die uitdrukking geven aan ontheemding en verlangen.

Eniwaye Oluwaseyi (1994) is op dit moment resident van de Rijksakademie in Amsterdam. In een realistische stijl schildert hij personages die zich bevinden in een alledaagse omgeving. Door de contrasterende kleuren en gedetailleerde penseelstreken van de kleding en huid steken zij scherp af tegen de achtergrond. De geportretteerden – vaak vrienden, kennissen of familieleden – kijken de toeschouwer zelfbewust aan. Zij zitten ontspannen op een bank, zoals in ‘Nestled dream’ (2023), of genieten van een ritje met de carrousel op de kermis, zoals in ‘Riding the Stars to Find the Sun’ (2024). In ‘Garden of Lady Gift’ (2024) staat een lichtgetinte vrouw gekleed in een lange rode jurk te midden van een parkachtige omgeving. Pose en kleding herinneren aan Pyke Kochs portret van zijn vrouw Hedwig de Geer uit 1940. ‘Lady Gift’ maakt evenwel deel uit van een serie waarin een persoon met de erfelijke aandoening albinisme wordt geportretteerd. Zij leiden in Eniwaye’s thuisland Nigeria vaak een gemarginaliseerd bestaan.

Eniwaye wil met zijn portretten tegenwicht bieden aan de Eurocentrische blik in de kunstwereld. Zijn werk wordt gevoed door ervaringen van hemzelf en anderen met onrecht, discriminatie en raciale conflicten. De afgebeelde personages lijken evenwel de rust zelve. De kunstenaar situeert ze in herkenbare, fictieve ruimtes waarin “zwarte mensen vrij kunnen bewegen” en “zich bevrijd voelen van de belemmeringen die hun ontwikkeling in de weg staan.” Terugkerend stijlkenmerk in zijn werk is dat delen van het lichaam en van de achtergrond onbeschilderd zijn gelaten of deels overgaan in vervreemdende abstracte verfsporen. Het lijkt alsof de kunstenaar zijn figuren de vrijheid wil geven zich uit te leven in en invulling te geven aan ruimtes waarin niet alles al is afgebakend en gedefinieerd. Eniwaye overtuigde de jury met figuren die op indringende wijze worden weergegeven en die zich de ruimte op vanzelfsprekende wijze toe-eigenen.

Lieve Hakkers (1996) voltooide haar bachelor aan de ArtEZ University of Arts in Enschede in 2020 en was daarna twee jaar artist in residence bij De Ateliers in Amsterdam. In haar schilderijen verkent Hakkers, zoals ze zelf schrijft, thema's als tijdloosheid, transformatie en zelfexpressie. Dat doet ze door in te zoomen op situaties in haar dagelijks leven die haar opvallen en ontroeren. Ze schildert momentopnames met dun aangebrachte lagen temperaverf, inkt, oliesticks en kleuren (die ze vaak zelf mengt). Met grove penseelstreken en ‘bewegelijke’ onvaste lijnen creëert ze enigszins diepte in de perspectiefloze afbeeldingen. Als toeschouwer van haar werk duurt het even voordat je ziet wat je ziet en je er achter komt hoe de afbeelding zich ontvouwt. Dat heeft alles te maken met haar schilderstijl waarin abstracte vormen overlopen in herkenbare figuratie en omgekeerd. Hakkers schildert vaak een uitsnede van situaties en figuren die dichtbij haar staan, onder wie geliefden en vrienden. Soms leiden die situaties tot een fantasierijke herschepping van een bepaalde scène in iets totaal anders. In ’Undressing of Fictional Wings’ (2023) bijvoorbeeld beeldt ze het moment af waarop drie bezoekers van een party aan het eind van de nacht van gedaante veranderen zodra ze hun partykostuums verruilen voor hun jassen als ze de buitenwereld weer ingaan. ‘Friday Night’ (2023) ziet er op het eerste gezicht uit als een abstracte voorstelling. Pas bij nader inzien kan je een brandende kaars onderscheiden tegen een lichtblauwe achtergrond. De kleuren en in elkaar vloeiende verflagen zijn geïnspireerd door de associaties die de kunstenares kreeg tijdens een etentje toen haar date uitweidde over duiken in zee. In het schilderij ‘TV Kisses’ (2023) liggen twee figuren enigszins afstandelijk naast elkaar. Achter hen hangt een televisiescherm met een scene van twee zoenende mensen. Verbeeldt Hakkers een intiem of een pijnlijk moment in de beslotenheid van de slaapkamer? De jury spreekt haar waardering uit voor de indringende wijze waarop Hakkers haar subtiele observaties van bepaalde momenten en gevoelens weet om te zetten in een sfeervolle beeldtaal waarop ook de toeschouwers hun associaties kunnen loslaten.